Vitamin heqqide qisqiche chushenche

Dr. Memet Emin

Vitaminning muhimliqini hemmimiz bilimiz, hem shundaqla birer yimeklikning ozuqluq qimmitini tilgha alghanda terkiwide mol vitamin maddisi bar dep alahide eskertimiz. Undaqta Vitamin digen zadi qandaq madda? Biz Vitaminni qanche kop istimal qilsaq salametlikimizge shunche paydiliqmu? Towende men bu jehette qisqiche tonushturush birip otush bilen birge oz koz qarashlirimni oturgha qoymaqchi.

Vitamin digen zadi qandaq nerse?

Vitamin diginimiz bedende kem bolsa bolmaydighan we bedende ishlep chiqirilmaydighan, choqum ozuqluq arqiliq sirittin qobul qilish zorur bolghan kop xil organic madilarni korsitidighan bolup, bu maddilar beden  ihtiyajliq bolghan may, aqsil we shikerlerge oxshash bedenni inirgiye bilen teminlimeydu, eksinche ular bedenning metabolizimliq fonkisiyesini tengsheshte nahayti muhim rol oynaydu. Eger adem bedini melum xildiki vitamin’gha irishelmigende we yaki bedende melum  xildiki vitamin kem bolghanda, adem bedining normal metabolizimliq fonkisiyesi tesirge uchurap, her xil munasiwetlik kiselliklerge giriptar bolidu. Elwette adem bedinidiki vitamin normaldin yuquri bolghanda we yaki beden ihtiyajidin iship ketkendimu, bedendiki melum organlarning zeherlinishi we bir qisim kiselliklerge giriptar bolush ihtimalliqini kelturup chiqiridu. Shunga vitaminning bedendiki muhimliqini qarghularche qoghlushup, ularni ihtiyajdin artuq istimal qiliwilish, oxshashla xeterlik. Eng muhimi vitaminning muhimliqini tonup yitish bilen birge uni muhapiq istimal qilish, bedenning vitamin’gha bolghan ihtiyajini qandurush bilen birge, vitamindin jeherlinishtinmu saqlinish kirek.

Qandaq ehwalda vitamin kemlik kilip chiqidu?

Vitamin bedende ishlep chiqirilmaydu, beden ihtiyajl;iq bolghan vitaminni choqum yimeklikler arqiliq sirittin qobul qilishi kirek. Her xil vitaminlarning bedende saqlinish waxti we miqdari oxshash bolmaydu. Beden bezi vitaminlarni yiterlik miqdarda xili uzun zaman saqliyalaydu, bundaq vitaminlarni biz bir mezgil istimal qilmisaqmu, asanliqche kemlik kilip chiqmaydu.  Mesilen, Vitamin A, Vitamin B12 we Vitamin D balaghetke yetken kishilerning jigiride yiterlik saqlinidighan bolup, bu xil vitaminlar bir nechche ay istimal qilinmighan teqdirdimu, asasnliqche vitamin kemlik kilip chiqmaydu. Yene bezi vitaminlar bedende kop miqtarda saqlanmaydu, eger beden bu xildiki vitaminlargha uzluksiz iriship turmisa, bir ikki ayda vitamin kemlik kilip chiqidu.

(1)   Uzun muddet tamaq yimeslik, yeni yiterlik tamaq bolmasliq, achliq ilan qilish we yaki kisellik tupeylidin yiterlik ozuqlinalmasliq;

(2)   Tamaqni tallap yiyish, yeni istimal qilghan tamaqning turi nahayti cheklik bolush, we yaki uzun muddet bir xilla yimeklikni istimal qilish,

(3)   Ucheyde mewjut bolghan melum kisellikler tupeylidin, beden ozuqluq terkiwidiki vitaminlarni unumluk qobul qilalmasliq.

(4)   Melum sewepler tupeyli yeni dawamliq haraq ichish, tamaka chikish we bezi dorilar sewebidin, bedenning vitaminlarni qobul qilishi cheklimige uchurash;

(5)   Melum kisellikler tupeylidin beden beden melum xildiki vitaminlarni yoqutush, we oz waxtida toluqlanmasliq.

Qandaq qilghanda vitamin kemliktin saqlan’ghili bolidu?

Yuqurda dep otkendek, eger adem bedini melum xildiki vitamingha irishelmigende we yaki bedende melum xildiki vitamin kem bolghanda, adem bedining normal metabolic fonkisiyesi tesirge uchurap, her xil munasiwetlik kiselliklerge giriptar bolidu. Shunga bedenni yiterlik vitamin bilen teminlesh bekla muhim.

Adette vitaminlar barliq yimek ichmekler terkiwide mewjut bolup, oxshimighan yimekliklerdiki oxshimighan vitaminlarning miqdarimu oxshash bolmaydu. Bezi vitaminlar koktatlar terkiwide kop bolsa, yene bezi vitaminlar gosh terkiwide mol. Bezi vitaminlar yel-yemishler terkiwide mol bolsa, yene beziler guruch, bughday we qonaq terkiwide mol. Shuning bilen birge bedenning vitamingha bolghan ihtiyaji towen, yeni beden kunde nahayti az miqdarda vitamingha ihtiyajliq. Shunga eger biz yimeklik tallimay, her xil yimekliklerning tengpungliqigha itiwar bersek, asanliqche vitamin kemlik kilip chiqmaydu.

Biz normalda vitamin dorilirini istimal qilishqa ihtiyajliqmu?

Eger biz yimeklik tallimay, her xil yimekliklerning tengpungliqigha itiwar bersek, kunduluk turmishimizda yishil yimeklikler, yeni koktat we yel-yimishler kem bolmisa asanliqche vitamin kemlik kilip chiqmaydu. Eger biz her xil tamaqlarning barawerlikige ehmiyet bersek, yeni bizde vitamin kemlik bolmisa we yaki vitamin kemlikni kelturup chiqiridighan amillar mewjut bolmisa, vitamin dorilirini istimal qilishimizning hajititi yoq.

Biz peqetla towendiki ehwallarda vitamin dorilirini istimal qilishqa ihtiyajliq

(1)   Vitamin kemlik kilip chiqqanda;

(2)   Melum xildiki vitamin mol bolghan yimekliklerni uzun muddet istimal qilalmighanda;

(3)   Gerche vitamin mol maddilarni dawamliq istimal qilip turghan bolsaqmu, biraq yashinip qilish we yaki melum kisellikler tupeylidin, ashqazan we ucheyning hezim qilish iqtidari nachar bolup, vitaminlarning qobul qilinishi tesirge uchurghanda.

(4)   Biz melum xildiki kisellerge giriptar bolup, bedenning melum xildiki vitamingha bolghan ihtiyaji iship ketkende we yaki vitaminning bedendin yoqulishi tizliship ketkende;

(5)   Yimeklik aditimiz tupeylidin yimekliklerni pushurush jeryanida yimeklik terkiwidiki vitaminlar weyran qiliwitilgende.

Vitaminning turliri

Adette diyiliwatqan vitaminlar yeni kop ishlitilidighan we muhim bolghan vitaminlar 13 xil vitaminni oz ichige alidighan bolup, ular Vitamin A, Vitamin B1, Vitamin B2, Vitamin B3, Vitamin B5, Vitamin B6, Vitamin 7, Vitamin B9, Vitamin B12, Vitamin C, Vitamin D, Vitamin E we Vitamin K din ibaret. Ularning ichide Vitamin D bolsa Vitamin D1, Vitamin D2, Vitamin D3, Vitamin D4 we Vitamin D5 din ibaret 5 xil vitaminni oz ichige alidu. Vitamin K bolsa Vitamin K1 we Vitamin K2 din ibaret 2 xil vitaminni oz ichige alidu.

Yuqarqi 13 xil vitamindin bashqa yene Vitamin B8, Vitamin F, Vitamin G, Vitamin H, Vitamin J, Vitamin L1, Vitamin L2, Vitamin M, Vitamin O, Vitamin P, Vitamin PP, Vitamin S we Vitamin U digendek vitaminlar bar bolup, ularning ichide bezilerning vitaminliq salahiti ilip tashlanghan, yeni vitamin digen namni emeldin qaldurup, bashqa namlar bilen atalghan bolsa, yene bezilerni yuqarqi 13 xil vitamin katigoriyesige kirguzuliwitilgen. Mesilen: Vitamin G we Vitamin J, hazir Vitamin B2 gha qoshuwitilgen, Vitamin H bolsa Vitamin B7 ge qoshuwitilgen,  Vitamin M bolsa Vitamin B9 ge qoshuwitilgen, Vitamin PP bolsa Vitamin B3 fe qoshuwitilgen; Vitamin P ning vitaminliq salahiti ilip tashlanghan. Vitamin L1 ning bedende muhim emesliki bayqalghan.