Ishek suti
Ishek süti némishqa uyghur élida küchep teshwiq qilinidu
Bu küchlük teshwiqatning pakiti süpitide yéqinda féisbok qatarliq ijtimai alaqe tor betliride ishek süti heqqide élip bérilghan neq meydan téliwiziye söhbiti qoyulghan bolup, söhbetke qatnashqan uyghur ayal ishek sütining alahide ozuqluq qimmiti heqqide tolimu hayajan ichide sözleydu.
Eger ishek sutining ozuqluq miqdari we dawalash xususiyiti heqiqeten shundaq yuqiri bolghinida, némishqa dunyaning hemme yéride ishek sütini ichish teshwiq qilinmaydu? yawropadiki süt mehsulatlirini bir qeder köp ishlepchiqiridighan döletlerdin biri bolghan golandiyedimu ishek sütini kündülük sut mehsulatliri qatarigha kirgüzmigen. Hetta ilmi ozuqlinishni dölet miqiyasida omumlashturushqa intayin ehmiyet béridighan norwégiyedek bir dölettmu néme üchün balilarning ösüp yétilish tereqqiyatini ilgiri sürüshte kala sütini muhim ozuqluq qatarida körüshni tekitleydu? norwégiyelik ozuqluq mutexessisi gunn heléne arsky mushu ayning béshida norwégiyediki ata - Anilar tor bétide «balingizgha ösüp yétiliwatqan mezgilde süt ichküzüshni hergiz toxtitip qoymang» dégen témida mexsus maqale élan qilip, kala sütidiki her qaysi witaminlar we uning balilarning ösüp yétilish dewridiki intayin muhim bolghan ozuqluq qimmiti heqqide toxtalghan.
Norwégiyede kala suti izchil asasliq ozuqluq ornida turup keldi. Kala süti kalsiyum, aqsil, magny, b tipliq witamin, yod, fosfor, magnesiyum
Qatarliqlarning kélish menbesi bolghachqa, eger kimki süt ichishni toxtitip qoysa, uning ornini bashqa her qandaq ozuqluq bilen toldurush asan emes. Bolupmu süttiki aqsil balilar ténidiki hüjeyre we toqulmilarning qurulushi we asrilishi üchün yadroluq wezipe öteydu. Buningdin sirt sehiye we saqliqni saqlash tarmaqliri kala sütini norwégiyediki barliq insanlarning kündülük muhim ozuqluqi qatarida istimal qilishi kéreklikini izchil tewsiye qilip kelmekte.
Heqiqeten ishek sütining xitay teshwiqatida körsitilginidek yürek, jiger, ashqazanning saghlamliqini ashurush we öpke késelliklirini dawalash xususiyiti barmu dégen soallargha uyghurche yézilghan ozuqluq heqqidiki kitablarda héchqandaq melumat bérilmigen.
Chetelde chiqidighan gogol qatarlliq tor betliride ishek sütide késel dawalash heqqide éniq bir melumat bérilmigen bolup, peqet ishek sütini italiyidila melum miqdarda ishlitidighanliqi we dunyaning her qaysi jaylirida ishek sütidin tére asrash sopuni yasasaydighanliqi heqqide uchur bérilgen.
Tordashlar fésbokta bu heqte öz qarashlirini we we naraziliqlirini oxshimighan usulda mundaq ipade qilghan:«ishekni béqishqa, küchidin paydilinip ishlitishke bolidu. Emma uning göshini yiyishke, sütini etken chayning ornida ichishke bolmaydu hem balilarni ishek süti bilen imitip béqishning özi haram.»
Bu téliwiziye söhbitidin kéyinla ulap bérilgen ishek baqmichiliqi heqqidiki xewerde, ishekning göshi we sütidin intayin yuqiri iqtisadi paydigha érishkili bolidighanliqi heqqide shundaqla sayahetchilerni yopurgha nahiyisige jelp qilish türliri heqqide melumatlar bérilgen.
Undaqta, ishek sütidin heqiqeten shunchilik yuqiri iqtisadi qimmet yaratqili bolsa, jang ming némishqa 6 milyon meblegh salghan bu chong sütchilik zawudini xitay ölkiliride emes, uyghur élining yopurgha nahiyiside qurup chiqidu?
Bu soalgha norwégiyediki özini ashkarilashni xalimaydighan bireylen mundaq jawab berdi:
- Qeshqer shehirining yopurgha nahiyisi iman,étiqadi mustehkem bolghan uyghurlar zich olturaqlashqan bir nahiye. Bu yerdiki ishek baqmichiliqi nahiyining iqtisadi ehwalini yuqiri koturush üchün emes, belki ichkiridin kelgen ishlemchi xitaylarning yanchuqini toldurup béyishini meqset qilidu. Eger bu xitaylar bu yerge ishek béqip bay bolghili kelmise bu yerge némishqa kelidu? emeliyette uyghurlarning béyishigha yardem bérish dégen nerse, ularning uxlap chüshigimu kirmeydu. Ishek süti teshwiqatta déyilgendek paydiliq bolsa, bu süt xitaylarning öz bazirida ronaq tépip ketken bolar idi.
Ishek göshi we süti dégen islam dinida haram dep körsitilgen. Mushundaq ehwalda xitaylar némishqa ishek bazisi qilish üchün yopurgha nahiyisini tallaydu, ishek sütini uyghurlarning öz aghzi bilen teshwiq qilghuzidu?
Buningdiki birdin - Bir meqset bizning gélimizni bulghap, andin dinimizni suslashturush we bizni xitaylashturushtin bashqa nerse emes. Bizde adem awwal galdin bulghunar dégen gep barghu? qisqiche qilip éytsaq, bu dégen bizning dinimizgha, milliy kimlikimizge, yimek - Ichmek medeniyitimizge, örp - Aditimizge qilinghan éghir tajawuzchiliq. Kim bilidu yene nechche yildin kéyin, xuddi medeniyet inqilabidikidek mejburiy choshqa baqquzup, choshqa göshi u késelge dawa, choshqa süti bu késelge dawa dep unimu yigüzemdu, ichküzemdu téxi?!
Uyghur élida ishek süti talqini alliqachan «kök inek süti talqini» dégen chirayliq nam bilen atilip sétilishqa bashlighan. «Bir yopurgha ishiki bir kichik banka» dégen shuar tawar markisigha aylandurulghan bolsimu, lékin eng chong tijaret bazirini xitay baqmichilri öz changgiligha kirgüzüwalghan bolghachqa, bu baqmichiliqtin menpet élip béyighan uyghurlarning sani intayin az yaki yoq déyerlik bolmaqta. Uyghur élidin bashqa dunyaning héchqandaq bir yéride teshwiq qilinmighan ishek baqmichiliqi, yene qanchilighan uyghur ailisini ishlepchiqirish qorali hésabida paydilinidighan isheklirini sétishqa mejburlar? yene qanchilighan uyghurlar ishek süti talqini emes «kök inek süti» dep nam bérilgen ishek süti talqinini sinaq qilip ishlitip béqishqa ilhamlandurular?
Paydilanghan Facebook adresi: <https://www.facebook.com/Oyghar>
Ishek sutining terkiwi we bashqa sutler arisidiki silishturma
http://www.actamedicamediterranea.com/medica/2013/med2013_pag-153-160.pdf
Comments
Post a Comment