Chay we qehwe

Dr. Memet Emin

Beziler mendin chay ziyanliqmu yaki qehwe ziyanliqmu, we yaki chay ichse yaxshimu qehwe ichse yaxshimu digende suallarni sorap qalidu. . Chay bilen qehwe arisidiki eng chong periq, ularning ishlep chiqirilish menbesi bilen munasiwetlik bolup, sheriqte chay kop ishlep chirilghanlighi uchun, u yerdiki xelq tarixtin buyan chay ichishke adetlen'gen; qehwe gheripte koprek ishlep chiqirilidighan bolghachqa u yerde yashaydighan kishiler qehwe ichishke adetlen'gen. Shunga siz qaysini ichishni yaxshi korsingiz, we yaki qaysi ichimliktin hozurlansingiz shu ichimlini ichsingiz bolidu, eger xalisingiz yaki yaxshi kormisingiz ichmisingizmu bolidu.

Emiliyette meyli chay bolamdu we yaki qehwe bolamdu supiti (pakiza we terkiwi sap) olchemge yetkenla bolsa we muhapiq istimal qilinsa, yene kunige 4 istikan etirapida ichilse (eng kop bolghanda kunige 6 istikandin iship ketmise) saghlamliqqa paydisi bar dep qarilip kiliwatqan ichimlikler. Uning terkiwidiki kofiyin (caffeine) gha kelsek u peqetla ghiduqlughichi bolup, biz istimal qiliwatqan kok (Coke), shakilat qatarliq nurghun yimek-ichmek terkiwide oxshimighan derijide bar, uni istimal qilsa ziyanliq diyishning ornigha herqandaq nersini normaldin artuq istimal qilsa ziyanliq digen yaxshi. Mesilen ghosh-mayni kop istimal qilsaq uningdin kilip chiqqan simizlik sewebidin saghlamliqqa ilip kelgen ziyan herguzmu kofiyin  (caffeine) din towen emes. Much yeni laza qatarliq achchiq chuchuk yimekliklerning ziyini yoqmiken?, tuzni kop istimal qilsaq ziyanliq emesmiken? 

Otken yili Amirkidiki eng dangliq yurek doxturi Mehmet Oz "shiher dimeklik zeher dimeklik" digen idi. Yeni dimekchi bolghini shikerning insanlar saghlamliqigha ilip kelgen ziyini nurghun ziyanliq dep qaralghan madilargha nisebeten herguzmu towen emes. Hemmimizge melum bolghunidek kok (Coke)  terkiwidimu kofiyin  (caffeine) bar, biraq kokning asasliq ziyini kofiyin  (caffeine) bolmastin belki terkiwidiki shiker. Amirkida simizlik bilen munasiwetlik kisellikler birinji nomurluq qatil hisaplinidu, dimekchi bolghunum ghosh-may we shikerning saghlamliq jehette Amirka xelqige ekelgen ziyini bashqa ziyanliq dep qaralghan nersilerdin yuquri. Yeni simizlik bilen munasiwetlik kiseller sewebidin olup ketkenler rak kisili, AIDS kisili qatarliq kisellikler sewebidin olup ketkenlerge nisbeten kop yuquri. Shunga mesilini tehlil qilghanda uning bir teripini tutiwilipla, qalghan tereplirini inkar qilsaq bolmaydu. Machina heydisekmu weqe peyda bolup bashqilarning we ozimizning hayatigha zamin bolushimiz mumkin, biraq biz bu seweptin mashina heydeshtin waz kechmeymiz, eksinche qatnash qayidisige boy sun'ghan asasta, ihtiyat qilip heydeymiz. 

Chay we qehwening melum jehette ziyni bolushi mumkin, biraq muhapiq istimal qilish arqiliq ularning kunduluk turmushimizda bizge ilip kelidighan paydisi ziyindin kop. Tetqiqat netijilirige asaslan'ghanda chay we qehwe terkiwide antioxidant (抗氧化剂) bolup, uning saghlamliqqa paydiliq mada ikenligi talash tartish qilmaydighan mesile, undin bashqa chay qehwening yurek qan tomur kisilige, 2-turdiki diyabit kisilige giriptar bolush xeterini towenlitish, iside saqlash qabilitini ashurup, diqitini yishish qatarliq paydiliri bar iken.